Ngôi chùa có những ngọn nến cháy nửa thế kỷ chưa hết

Ngôi chùa Đất Sét (Sóc Trăng) vang danh gần xa khi sở hữu các cây nến có thể cháy chục năm. Hiện nay, chùa Đất Sét đang lưu giữ trên 1.900 bức tượng Phật, trên 200 mẫu tượng thú, bảo tháp, lư hương… đều bằng đất sét và 8 cây nến đại.

Công trình độc nhất vô nhị

Chùa Đất Sét là nơi thờ tự của nhà họ Ngô ở Sóc Trăng, vì vậy chùa không có sư sãi ở, chỉ có những người trong họ chăm lo khói hương và giữ chùa. Tính đến thời điểm này, ngôi chùa đã qua 6 đời trụ trì. Người có công lớn, xây dựng ngôi chùa là ông Ngô Kim Tòng, người trụ trì đời thứ tư ở ngôi chùa này. Dù chưa học qua lớp mỹ thuật nào, nhưng với bàn tay tài hoa của mình, ông Tòng đã dày công xây dựng, nặn lên các pho tượng lớn nhỏ trong chùa chỉ bằng một vật liệu duy nhất là đất sét.

Chiêm ngưỡng các tác phẩm có một không hai của ông Tòng, du khách sẽ không khỏi ngạc nhiên trước tài năng và sức lao động của ông. Theo lời kể của con cháu dòng họ Ngô (hiện đang trông coi chùa), chùa Đất Sét (tên chữ Bửu Sơn Tự - tọa lạc trên đường Tôn Đức Thắng, phường 5, thành phố Sóc Trăng) là ngôi chùa của gia tộc họ Ngô được xây đầu thế kỷ XX. Ban đầu, chùa được xây dựng bằng những vật liệu đơn sơ sẵn có tại địa phương như cây, tre, lá. Nhưng qua năm tháng, những vật liệu này bị hư hại, con cháu dòng họ Ngô phải tu bổ rất nhiều lần.


Năm 1928, trong một lần trùng tu chùa, ông Ngô Kim Tòng thấy Phật xuất hiện trong giấc mộng và chỉ dẫn ông đi về hướng Tây để lấy đất sét về xây đắp tượng thờ. Khi tỉnh giấc mộng, ông đã làm đúng như lời chỉ dẫn. Đầu tiên, ông Tòng lấy đất sét ở phía Tây về, sau đó phơi cho thật khô, rồi ông bỏ đất vào cối giã thật nhuyễn. Sau khi sàng lọc loại bỏ tạp chất lấy đất mịn, ông thu được một hỗn hợp chất keo đặc biệt gồm bột nhang và ô đước dẻo và rất thơm. Khi hoàn tất xong phần nguyên liệu, để tạo hình, ông dùng lưới kẽm, cây gỗ dựng khung, lấy vải màn bao lại mới đắp đất lên, rồi dùng kim nhũ, dầu bóng phủ lên.

Sau 42 năm kiên trì nặn tượng (1928 - 1970), từ nguyên liệu đất sét, người nông dân chưa từng học qua một trường lớp điêu khắc nào, ông đã tạo ra hàng ngàn tượng bức tượng Phật lớn, nhỏ. Trong đó, các bức tượng A Di Đà, Thích Ca, Quan Thế Âm Bồ Tát, Khổng Tử, Ngọc Hoàng Thượng Đế được nhiều người đánh giá đạt đến độ tinh xảo. Ngoài ra, ông còn tạo ra nhiều lư hương và các con thú như: Kim Lân, Thanh Sư, Bạch Tượng, Bạch Hổ, Long Mã… Các bức tượng tuy làm bằng đất sét nhưng được phủ bằng sơn, kim nhũ bên ngoài nên trông rất sinh động, không thua tượng làm bằng đồng, thạch cao hay xi măng.

Trong số những công trình làm bằng đất sét trong chùa, có ba công trình được đánh giá cao nhất về ý tưởng, cách tạo hình, sự kỳ công: Đầu tiên phải kể đến toà Đa Bảo cao 13 tầng, gồm 208 cửa, 208 vị Phật, 156 con rồng uốn khúc chầu quanh đỡ mái tháp. Đây là công trình đòi hỏi kỹ thuật cao, nghệ thuật tinh tế vì nó thể hiện nhiều chi tiết, họa tiết vừa chân phương vừa phức tạp.

Tiếp đó là Bảo Tòa trụ thế chuyển pháp luân, trên có đài sen gồm 1.000 cánh hoa sen, 1.000 vị Phật với nhiều sắc thái biểu cảm khác nhau.

Tác phẩm cuối cùng và được nhiều nhà khoa học đánh giá là cao cây đèn được gọi là Lục Long Đăng. Lục Long khổng lồ bằng đất sét treo dưới trần nhà ở trung tâm ngôi chùa. Lục Long Đăng gồm 3 chóp đỉnh với 6 con rồng lớn uốn cong, đuôi chụm vào nhau, đầu trổ ra các phía. Đáy đèn là một bông sen nâng đỡ. Thân rồng được làm hoàn toàn bằng đất sét với hàng ngàn chi tiết tinh vi, lại có trọng lượng khá nặng, vậy mà treo gần thế kỷ qua, nó không nứt nẻ, rơi rụng.

Lạ lùng cây nến cháy trăm năm

Những năm cuối đời, ông Tòng tạm ngừng việc đắp tượng, tiến hành đúc những ngọn nến. Những ngọn nến mà ông Tòng làm ra cũng không kém phần công phu và nhọc sức, một lòng hướng Phật. Để làm nến, ông Ngô Kim Tòng đã phải nhọc công mua sáp nguyên chất từ TP.HCM đem về Sóc Trăng, nấu chảy ra rồi mới đúc nến. Việc mua nến cũng cực kỳ công phu, ngày đó phương tiện xe cộ đi lại còn khó khăn, mỗi lần lên TP.HCM gom được chất liệu về đun cháy, ông Tòng tốn rất nhiều công sức. Nhưng với sự kiên trì, cuối cùng việc đúc nến cũng thành công tốt đẹp.


Do các cây nến này có kích thước quá to, không có khuôn mẫu sẵn nào có thể đúc được nên ông Tòng phải dùng tôn lợp nhà để làm khuôn. Chính vì đúc bằng những tấm tôn nên những cây nến ở đây rất đặc biệt mà ở nơi khác không hề có. Những gợn sóng quanh thân nến ngày nay chính là các rãnh trên tấm tôn ngày xưa, vừa mang tính thẩm mĩ vừa mang tính nghệ thuật.

Để đúc được một cây nến, ông Tòng phải kiên trì làm việc suốt nhiều tháng trời. Sáp nấu chảy, khi đạt độ nóng cần thiết thì rót từ từ vào khuôn, phải rót làm sao cho đều để nến không rỗng ruột và khi khô thì nén chặt cứng như đá. Chính yếu tố cứng như đá đã tạo ra kỷ lục cháy hàng chục năm của những cây nến này.

Lao động cật lực hết tháng này qua tháng khác, cuối cùng, ông Tòng cũng hoàn thành được 8 cây nến. Trong đó có 6 cây lớn (3 cặp), mỗi cây nặng 200kg cao 2.5m, đường kính 0.5m, ước tính mỗi cặp sẽ cháy liên tục hơn 70-80 năm và hai cây nhỏ mỗi cây nặng 100 kg, cao 1.3m, đường kính 0.5m.

Năm 1970, ông Tòng qua đời và 2 cây nến được thắp lên. 41 năm qua, hai cây nến nhỏ nhất vẫn chưa cháy hết (còn cháy được khoảng 5 năm nữa). Điều đặc biệt là trong suốt hơn 40 năm, hai ngọn nến này chưa một lần bị tắt vì bất cứ nguyên nhân gì, kể cả khi bão thổi bay mái chùa hay nước ngập trong lòng chùa đến đầu gối. Một chi tiết khá thú vị khác là người giữ chùa hiện tại là một ông lão tuổi đã ngoài 80 nhưng vẫn còn rất khỏe mạnh và minh mẫn.

Ngoài sự độc đáo của ngôi chùa ra, sự am hiểu của người giữ chùa cùng với vốn tiếng Pháp điêu luyện của ông cũng làm cho mọi người thán phục. Sau khi nghe thuyết minh xong, các vị khách không giấu được vẻ kinh ngạc trước tài năng, sự sáng tạo và lòng kiên trì của ông Ngô Kim Tòng để ngần ấy hiện vật ra đời trong suốt 42 năm ròng rã. Những người dân ở Sóc Trăng thực sự tự hào vì nơi họ sống có một kỳ quan độc đáo: Chùa Đất Sét. Mỗi khi có người quen đến chơi, họ đều đưa khách đến thăm quan chùa Đất Sét. Người dân Sóc Trăng cho biết, ai đã tới Sóc Trăng mà không đến chùa Đất Sét thì coi như chưa đến Sóc Trăng.

Gần nửa thế kỷ qua, du khách và cả những nhà khoa học khi đến đây đều kinh ngạc, không thể lý giải nổi tại sao một con người xuất thân từ nông dân, chỉ mới học hết lớp 3, hoàn toàn không hiểu biết gì về nghệ thuật hội họa hay điêu khắc lại có thể tạo nên cả một công trình công phu, tinh xảo, độc nhất vô nhị đến vậy. Tháng 3/2011, chùa Đất Sét đã được UBND tỉnh Sóc Trăng công nhận là di tích lịch sử - văn hóa (thuộc lĩnh vực kiến trúc nghệ thuật) cấp tỉnh.

Những ngôi chùa kỳ lạ ở Việt Nam

* Chùa Nổi: Nằm trên một gò cao thuộc ấp Cả Bản, xã Tuyên Bình, huyện Vĩnh Hưng, tỉnh Long An, chùa Nổi Cổ Sơn Tự (còn gọi là chùa Nổi) chưa khi nào vắng khách dù ở tận vùng sâu giáp biên giới Campuchia. Người ta đến đây không chỉ để chiêm ngưỡng một ngôi chùa cổ có niên đại gần 200 năm mà còn để tìm hiểu về ngôi chùa với kỳ tích được lưu truyền trong dân gian, qua bao mùa lũ đỉnh cao, chùa vẫn không bao giờ bị chìm chân dưới nước.

 * Chùa Trinh Tiết: Từ hàng trăm năm nay, chùa Trinh Tiết ở xã Thanh Hải, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam được người dân nơi đây coi là biểu tượng cho sự trinh trắng của người con gái. Ngoài cái tên Trinh Tiết, xung quanh chùa còn có những câu chuyện và hiện tượng kỳ lạ khó lý giải mà điển hình nhất là hòn đá có khả năng tự lớn.