Muôn kiểu làm thêm 'né' thuế

[size=2]Giá cả tăng cao ảnh hưởng đến bữa ăn gia đình, nhiều người có xu hướng lựa chọn các công việc tự do không bị gò bó về thời gian lại "lách" được quy định đóng thuế.
[/size]Một năm trước, chị Hòa cán bộ thuộc ngành công nghệ thông tin vẫn có thói quen viết lách, cộng tác với cơ quan báo chí. Do là dân trong ngành, các bài viết của chị khá sâu, được đánh giá cao nên nhuận bút mà chị được trả thường ở mức trên dưới 1 triệu đồng. Khoản thu nhập vãng lai kiểu vài tuần mới có một sản phẩm này của chị cũng nằm trong diện phải đóng thuế thu nhập cá nhân với mức khấu trừ 20% do chị chưa có mã số thuế.

Đời sống khó khăn hơn, nhiều người tranh thủ làm thêm lúc về đêm. Ảnh: Hoàng Hà.

Thấy công việc viết lách khá vất vả đối với dân ngoại đạo, thu nhập thêm được ba cọc ba đồng lại phải đóng thuế, gần đây chị không còn hứng thú nữa. Thay vào đó, chị mở quán trà chanh vỉa hè để phục vụ giới học sinh sinh viên.

"Mỗi tối kiếm đều đều vài trăm nghìn đồng bỏ túi chẳng phải lo khấu trừ thuế hay làm thủ tục loằng ngoằng quyết toán thuế…", chị Hòa nói.

Chi phí đầu tư cho quán trà vỉa hè này không nhiều, chỉ vài bộ bàn ghế, ba phích nước sôi, một bình đựng đá, dăm cái quạt nan, vài chục chiếc cốc nhựa. Ngoài trà chanh, trà đá, sấu dầm, chị bán thêm ít kẹo lạc, kẹo cao su và ngô cay để phục vụ giới sinh viên.

Việc dân công sở tận dụng giờ hành chính để kinh doanh, buôn bán hoặc tham gia nghiên cứu đề tài khoa học, cộng tác viên báo chí, môi giới bảo hiểm hoặc, bán hàng… đã phổ biến từ nhiều năm nay. Đa phần, các thu nhập từ hoạt động làm thêm này đều nằm trong diện thu nhập vãng lai và phải chịu thuế. Khi giá cả tăng cao, không ít người đã lựa chọn một số công việc lao động chân tay để kiếm thêm, bù đắp vào những khoản bội chi trong thời gian qua. Và một lý do khá tế nhị là: Các khoản thu nhập ngoài giờ này không nằm trong diện chịu thuế.

Nhà chị Vinh - nhân viên công ty xây dựng ở Xuân Đỉnh, Hà Nội nằm gần một xưởng in sách báo. Mỗi tối, chị cũng tranh thủ nhận một lượng sách khá lớn từ nhà xuất bản này về để đóng thành từng quyển. Với mỗi cuốn sách đóng hoàn chỉnh, chị được trả công độ chục nghìn nhưng hằng tháng giúp gia đình chị tăng thêm thu nhập cỡ 2 triệu đồng.

Chị cho biết, ngoài khâu sách, hai vợ chồng chị còn kiêm luôn việc thu tiền điện, nước và cước viễn thông cho cả khu xóm. "Xóm tôi ở chỉ có khoảng 20 hộ gia đình và toàn người quen biết nên cứ đến ngày, gọi điện thông báo là họ mang tiền ra thanh toán, không phải đi lại nhiều", chị nói.

Theo chị, bình thường nếu làm ngoài giờ ở cơ quan như tham gia đề tài khoa học, khoản thu nhập thêm kể trên bị coi là thu nhập vãng lai và bị đóng thuế. Còn khi làm tự do, được bao nhiêu hưởng bấy nhiêu, chẳng phải lo thuế má, cũng như quyết toán sổ sách loằng ngoằng. "Vẫn biết đóng thuế là nghĩa vụ công dân, nhưng giá cả tăng cao, các khoản chi tiêu đổ vào đầu chẳng ai thấu, nên được đồng nào no cơm ấm cật chừng ấy", chị Vinh nói.

Cũng lựa chọn giải pháp như vậy, chị Hồng nhân viên bán hàng của một siêu thị Hà Nội cũng tranh thủ kiếm thêm từ hũ dưa cà muối bán ngay tại nhà. Dưa, cà muối chủ yếu phục vụ cho bà con trong ngõ cũng cho gia đình chị thu nhập được dăm ba chục nghìn mỗi ngày. "Tôi chỉ việc mua nguyên liệu về muối rồi giao cho mẹ tôi vừa trông cháu vừa bán hàng. Mình không có điều kiện làm ăn lớn thì đầu tư cò con, ăn ít. Nói chung được đồng nào hay đồng ấy", chi Hồng nói.

Cách đây 2 tháng, chị Hồng còn bán thêm cà chua, trứng, các loại hành khô, tỏi, ớt, bột canh và những mặt hàng phục vụ sinh hoạt. "Quầy hàng nhà tôi không bị xếp vào hộ kinh doanh cá thể nên chẳng phải đánh thuế. Với cả, khi có cán bộ quản lý đến kiểm tra, chúng tôi lại dọn hàng cất đi", chị Hồng tiết lộ.

Nhìn vào quán trà chanh trên đường Thanh Nhàn (Hà Nội) của chị Hạnh, không ai nghĩ chị là người của cơ quan Nhà nước 17 năm nay. Kinh tế khó khăn, giá cả mỗi lúc một tăng là lý do chị chọn giải pháp - ngày đi làm công sở, tối về nhà tranh thủ mở quán nước gọi là kiếm "đồng ra, đồng vào".

Chị cho biết, việc mở quán tuy vất vả nhưng cũng giúp anh chị cải thiện thu nhập phần nào. Mỗi tối, chỉ bán cần được vài chục cốc trà chanh, đá me, mơ muối, chị cũng lãi gần trăm nghìn đồng, thu nhập một tháng thêm được khoảng 3 triệu đồng.

Nhưng so với nhiều người, chị Hạnh vẫn còn may mắn khi có nhà mặt đường để tận dụng mở quán. Anh Thành (Lê Thanh Nghị, Hà Nội), một kỹ sư hóa thực phẩm, còn phải tối tối chạy xe ôm tại cổng bệnh viện Bạch Mai từ nửa năm nay.

Hơn một năm nay, chị Hằng ở phố Trần Hữu Tước, Hà Nội trở thành đầu mối cung cấp gạo, rau và một số mặt hàng thực phẩm cho một số điểm bán hàng tại chợ. Quê chị Hằng ở vựa lúa Hải Hậu, Nam Định. Anh em lại làm nghề nông nên gạo ở quê sẵn có. Vì vậy, chị chỉ cần tìm đầu mối tiêu thụ cứ thế, căn cứ vào đơn đặt hàng, người nhà chị lại đóng gói, chuyển hàng qua xe khách.

Vào mùa cà chua, cải bắp hay su hào đầy vườn, giá mỗi kg rau củ quả ở quê có bận giảm xuống thê thảm, tới 1.000 đồng một cân cà chua, 500 đồng một củ su hào, chị lại đóng cả thùng đổ cho các đầu mối ở chợ bán. Công việc này giúp gia đình chị tăng một nguồn thu đáng kể.

Chị tâm sự, thời gian trước, chị cũng ở lại công ty sau giờ hành chính để dịch văn bản, công văn. Nhưng từ khi Nhà nước trả lương qua thẻ thì toàn bộ số tiền làm thêm cũng được chuyển vào đó. Khoản thù lao ngoài giờ của chị cũng vì vậy mà bị áp dụng theo thuế thu nhập cá nhân.

“Nhìn mấy cô ở cơ quan, nhà rộng, kinh doanh dịch vụ nhận gửi xe hay cho thuê, kiếm vài triệu mỗi tháng mà có bị trừ thuế đâu. Họ giao dịch trực tiếp nên chẳng ai biết bao nhiêu mà tính thuế. Nghĩ vậy, mình bàn với ông xã mở quán nước, được đồng nào xào đồng đó, không bị trừ gì cả”, chị Hạnh giải thích.

Một lãnh đạo ngành thuế cũng chia sẻ với VnExpress.net về những bất cập trong việc tính thuế đối với khoản thu nhập vãng lai từ trên 500.000 đồng. Ông cho hay, thời gian qua, khá nhiều người than phiền chuyện thu nhập như cộng tác viết bài, nghiên cứu đề tài khoa học… cũng bị khấu trừ thuế. Do vậy, Bộ Tài chính đang xem xét nâng mức đánh thuế đối với các khoản thu nhập vãng lai từ 500.000 đồng lên trên 1 triệu đồng.

Liên quan đến chuyện một số người lựa chọn công việc làm thêm để "né" thuế, vị lãnh đạo này cười bảo: "Quả là chẳng ai lại đi đánh thuế đối với ông xe ôm, bà bán nước, hay chị muối dưa cà cả. Mục đích của thuế thu nhập là khoan sức dân nhưng vẫn được điều tiết trên mức sống thực tế của người lao động"