'Kỳ nhân' không tay cuốc đất, viết chữ bên dòng sông Lam

Mất đi đôi tay, nhưng với nghị lực phi thường, ông đã đứng dậy, vượt bao gian khó trong cuộc sống, ông là Nguyễn Ngọc Ký thứ hai ở Việt Nam, dệt nên câu chuyện nổi tiếng được lan truyền từ mấy chục năm nay.

Đó chính là Hoa Xuân Tứ, nhân vật chính trong truyện ngắn cùng tên của nhà thơ – nhà văn Quang Huy, tác phẩm đoạt giải thưởng cao nhất trong cuộc thi sáng tác văn học thiếu nhi do Trung ương Đoàn phối hợp với hội nhà văn tổ chức năm 1968.

Tuổi thơ dữ dội

Chúng tôi tìm về nhà Hoa Xuân Tứ vào một ngày cuối tuần, bầu trời xứ Nghệ mùa này lúc nào cũng âm u, mây đen xám xịt, có thể trút cơn mưa bất cứ lúc nào. Mới vào đến đầu xã hỏi nhà Hoa Xuân Tứ mà ai cũng biết. Cũng phải thôi, tôi quê ở khác huyện nhưng từ nhỏ đã được thầy cô dạy cho tấm gương nghị lực của ông để noi theo. Hoa Xuân Tứ nổi tiếng là vậy, ai cũng biết thì điều đó cũng dễ hiểu.

Chân dung “kỳ nhân” Hoa Xuân Tứ.

Từ thuở ngồi trên ghế nhà trường tiểu học tôi đã nghe tới tên ông nên lần đầu tiên gặp tôi thấy hồi hộp tò mò vô cùng. Con đường vào nhà ông ổ voi, ổ gà nham nhở, sau một hồi vật lộn với con đường đau khổ, chúng tôi cũng đến được nơi cần đến. Hiện ra trước mắt tôi là căn nhà đơn sơ, đang làm dở, dường như chủ nhà hết tiền nên không thể hoàn thiện căn nhà cho đẹp.

"Cho cháu hỏi đây phải nhà bác Hoa Xuân Tứ phải không ạ?", "Đúng rồi, tôi là vợ ông ấy, ông Tứ đang đi bò ngoài đồng, để tôi ra gọi ông ấy về, các chú cứ vào nhà ngồi chơi, uống nước chờ ông ấy".

Vợ chồng ông Hoa Xuân Tứ

Bước vào căn nhà trống trải, có rất ít thứ đáng giá đồng tiền, tôi hiểu được phần nào cuộc sống của gia đình ông. Chừng 10 phút sau thì ông Tứ về.

Trước mắt chúng tôi là một người đàn ông nước da ngăm đen, dáng dấp nông dân đích thực, mái tóc đã ngả muối tiêu, tôi chú ý đôi tay của ông đã bị cụt đến tận nách. Miệng tươi cười, hằn lên những nếp nhăn, Hoa Xuân Tứ bắt đầu tìm về miền ký ức kể lại câu chuyện đẫm nước mắt cho chúng tôi nghe.

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua nhưng nó vẫn như hằn in trong tâm trí của ông không thể nào quên được. Ngày đó Hoa Xuân Tứ cũng như những đứa trẻ trong cái làng quê nghèo ở Hưng Nhân, huyện Hưng Nguyên (Nghệ An) này, tuổi thơ gắn với dòng sông Lam thơ mộng, với những bãi bồi bạt ngàn mía.

Mặc dù mất đi đôi tay nhưng việc gì Hoa Xuân Tứ cũng có thể làm được. Trong ảnh là ông dùng vai và cằm cầm xẻng xúc đất.

“Hồi đó quê tôi có nghề kéo mía ép mật thủ công, cứ hai ba nhà có một cái che kéo. Nhà tôi cũng chung với hai hộ khác làm một cái che. Đó là một cái trục xoay dùng sức kéo của trâu, bò, hai cái trục dựng đứng để ép mía. Trẻ con vốn nghịch ngợm, hiếu kỳ. Có lần tôi đến đút mía vào che rồi giục trâu kéo, ai ngờ chiếc máy ép mía ép luôn cả đôi tay vào trục che, tôi chỉ biết kêu một tiếng trời ơi rồi ngất đi không biết gì nữa”, ông Tứ bàng hoàng kể lại tai nạn khiến đôi tay ông bị cụt đến tận vai như ngày nay.

Khi tỉnh dậy thì cậu bé Tứ đã thấy mình nằm trong bệnh viện, toàn thân đau nhức và Tứ đã khóc khi biết đôi tay của mình không còn, nó bị cắt cụt lên đến tận vai.

Ra viện, Tứ gầy gò, ốm yếu sống thui thủi một mình trong xó nhà. Tương lai của cậu bé ở vùng quê nghèo rồi sẽ ra sao khi không còn đôi tay? Những tháng ngày tiếp đó đúng là một thời kỳ đen tối nhất đối với Tứ, suốt ngày Tứ khóc không chịu chơi đùa gì cả.

Hoa Xuân Tứ đang trổ tài viết chữ bằng vai và cằm. Cách viết này ông sử dụng suốt từ lúc bước vào học lớp 1 cho tới nay.

Thế nhưng bằng nghị lực của mình Hoa Xuân Tứ đã dệt nên một cổ tích thần kỳ thời bấy giờ. Tứ không gục ngã mà đứng lên một cách mạnh mẽ khiến nhiều người phải nể phục. Tấm gương cậu bé Hoa Xuân Tứ thời đó lan truyền khắp cả nước, lan tới cả ngoài chiến trường ác liệt, Hoa Xuân Tứ xứng đáng trở thành tấm gương vượt khó, vượt khổ vươn lên để mọi người học hỏi.

Dệt nên những kỳ tích giữa đời thường

Thời kỳ đó, một lớp học vỡ lòng được mở ngay đầu xóm của Tứ. Nhìn bạn bè cùng trang lứa tung tăng cắp sách tới trường, nước mắt Hoa Xuân Tứ nhạt nhòa chan đầy bát cơm trắng độn muối mà bố mẹ, anh chị nhường cho em mỗi khi nghĩ đến cảnh đám bạn í ới gọi nhau tới trường.

Rồi Tứ nuôi ước mơ tới trường, mỗi lần cả gia đình đi làm đồng, Tứ ở nhà một mình dùng những ngón chân của mình kẹp lấy que tre tập vẽ trên nền đất. Từ que tre đến viên phấn, “Tứ phải lên gân, cặp thật chặt hai ngón chân lại. Viên phấn có vẻ chắc chắn hơn, lượn những nét run run trên mặt phản. Nhưng thỉnh thoảng lại bị “cục” một tiếng. Phấn gãy làm đôi".

Ông Tứ chăm sóc cho đứa con tật nguyền suốt 28 năm nay nằm 1 chỗ.

"Nó lại chịu khó cặp viên khác. Viết xong được mấy chữ, thả viên phấn ra, hai ngón chân cứ cứng quèo như bị chuột rút”. (trích “Hoa Xuân Tứ”, tr 17), nhà văn Quang Huy đã miêu tả như vậy trong tập truyện của mình. Qua bao ngày khổ luyện Tứ đã làm nên điều kỳ diệu đầu tiên là em viết được bằng chân và viết chữ rất đẹp.

Em bảo bố mẹ đưa đến trường xin nhập học nhưng nhìn cậu bé đôi tay cụt đến tận vai thầy giáo đã lắc đầu không nhận. Thầy giáo cũng như bạn bè, mọi người đều phán một câu: “Cụt tay như nó làm sao mà học được”.

Vợ chồng ông Tứ bên đứa con kém may mắn, bị bại não nằm 1 chỗ.

Không nản chí, Tứ hằng ngày vẫn đều đặn mang vở đứng ngoài hiên của lớp nghe thầy giáo giảng bài và học theo. Nghị lực của Tứ đã làm cho thầy giáo phải bái phục và nhận vào lớp học. Từ đó người ta thấy trong lớp học có thêm một cậu bé đen nhẻm, dáng nhỏ thó chăm chỉ ngồi trên tấm phản ở góc phòng học nghe thầy giáo giảng bài.

Từ viết chân Tứ đã chuyển sang viết bằng vai và cằm. Tứ nghĩ rằng, dùng chân viết như thế là “mất lịch sự” nên cậu bắt đầu tập viết chữ bằng vai và cằm phải. “Có lần, sang chơi nhà Tứ, tôi thấy nó đang nằm chổng mông trên giường; cái đầu cứ ngoẹo đi ngoẹo lại.

Quái, thằng này làm cái trò gì không biết? Tôi đến gần xem. Đầu và vai nó cứ voặn vẹo trên một quyển vở. Hoá ra nó đang tập viết theo kiểu mới. Tôi để ý thấy nó không cặp bút vào kẽ chân như trước nữa mà cặp vào giữa cằm và vai. Cái thằng Tứ, không bao giờ nó chịu vừa lòng với việc mình làm!” (trích “Hoa Xuân Tứ”, tr. 20).

Và Tứ đã làm nên điều kỳ tích thứ hai là viết chữ được bằng vai và cằm. Sau bao năm khổ luyện, với thành tích học luôn đứng đầu lớp, Tứ trở thành một tấm gương sáng về nghị lực vượt lên tất cả trở thành người sống có ích, hoc giỏi. Tứ là tấm gương sáng cho bạn bè, mọi người học tập noi theo, cậu trở thành niềm tự hào cho mọi thế hệ lúc bấy giờ.

Hoa Xuân Tứ đang xem lại những bức ảnh chụp cùng Bác Hồ khi được vinh dự ra Hà Nội dự Đại hội chiến sĩ anh hùng thi đua toàn miền Bắc.

Kỷ niệm đáng nhớ nhất trong cuộc đời Hoa Xuân Tứ là vào năm 1967, ông vinh dự được đồng chí Chu Mạnh, chủ tịch tỉnh Nghệ Tĩnh lúc bấy giờ khi nghe được tấm gương vượt khó của Tứ đã trực tiếp về xóm đưa em ra tận Hà Nội dự Đại hội chiến sĩ anh hùng thi đua toàn miền Bắc.

Cũng trong lần này Hoa Xuân Tứ vinh dự được gặp Bác Hồ. Sau khi nghe câu chuyện của Tứ, Bác ôm Tứ vào lòng và động viên an ủi Tứ. Cũng trong lần ấy Bác đã chỉ đạo cho giáo sư Tôn Thất Tùng làm cho Tứ một đôi tay giả. Thế nhưng không may cho ông là trận lũ lịch sử năm 1978 đã cuốn trôi đôi tay giả ấy, vì thế ông quay trở lại sống cuộc sống không có tay như ngày xưa.

Đôi chân và cái miệng nuôi 5 đứa con nên người

Giờ đây Hoa Xuân Tứ đã bước sang tuổi 64, bằng nghị lực của mình, qua bao năm khổ luyện, Hoa Xuân Tứ bây giờ có thể làm được mọi việc như bao người bình thường khác như bơi, làm việc lặt vặt trong nhà và rất nhiều việc khác nữa…

Đã gần 50 năm qua, Hoa Xuân Tứ, từ một đứa trẻ tật nguyền đã trở thành thần tượng của thế hệ tuổi trẻ. Bước ra ngoài văn chương, ông trở thành lão nông quê mùa mộc mạc. Sống một cuộc đời bình dị xứng đáng với sự thương yêu của Bác Hồ và niềm tin của thế hệ thanh, thiếu niên cách đây gần nửa thế kỷ.

Mọi sinh hoạt hằng ngày tuy có phần khó khăn so với người bình thường nhưng ông vẫn thể hiện một con người giàu nghị lực. Với đôi hàm răng chắc và đôi chân năng động, rắn chắc đã giúp ông làm mọi việc từ đồng áng cho tới sinh hoạt cá nhân vì cuộc sống của bản thân và gia đình. Ông cùng bà Lê Thị Sự, người vợ hiền ngoan, tần tảo, lam lũ hôm sớm để nuôi năm người con trưởng thành.

Giờ đây ông đã có cháu nội, những đứa con lớn lên lần lượt đã lập gia đình, yên bề gia thất, duy chỉ có người con thứ 3 Hoa Thị Sen (SN 1978), sau một tai nạn đã phải nằm liệt giường hơn 28 năm nay. Mọi sinh hoạt của chị Sen đều phải nhờ vào sự chăm sóc của ông và bà Sự.

Chia tay Hoa Xuân Tứ khi cơn mưa chiều ập xuống, cơn gió lạnh rít lên từng hồi, trong tâm trí tôi vẫn văng vẳng lời nhắn nhủ của ông: "Tôi không mong muốn gì hơn, vợ chồng chúng tôi già rồi mà vẫn chưa xây được căn nhà hoàn chỉnh, con Sen lại bại liệt nằm một chỗ, không biết sau này chũng tôi già rồi thì ai chăm sóc nó được.

Tôi chỉ mong nó có được cái xe lăn cho nó, được tham gia chương trình vượt lên chính mình để có thể xóa được số nợ của ngân hàng, có chút tiền hoàn thiện nốt căn nhà đang dang dở. Như thế là đời tôi mãn nguyện lắm rồi".

Ước nguyện của ông thật nhỏ nhoi nhưng chất chứa trong đó là ao ước cả đời của ông và gia đình.

Xe chạy qua dòng sông Lam, chúng tôi nghe văng vẳng đâu đó câu hát quen thuộc đối với người dân nơi đây:

Cuối dòng sông Lam, trên quê hương Bác Hồ,

Có người bạn nhỏ, mất cả hai tay nhưng vẫn hăng say học hành.

Con chim không cánh mà vẫn biết bay.

Như vẫn còn đây đẹp hai bàn tay.

Mang truyền thống quê hương Xô Viết.

Tiếp cho anh muôn vàn sức mạnh

Cho anh thắng mọi khó khăn…

Như con chim nhỏ không còn đôi cánh xinh

Líu lo trên quê mình trước ánh bình minh

Hoa Xuân Tứ người bạn hiền ta yêu biết mấy

Cụt cả hai tay mà đời vẫn vui thay…

Lam Giang

Theo Bưu Điện Việt Nam