Khi trẻ thích kiếm tiền hơn đi học ;;)

[justify]Sa Pa từ lâu được nhắc đến là một điểm du lịch nổi tiếng, thơ mộng với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ bởi những điểm như núi Hàm Rồng, Thác Bạc, Cầu Mây, bãi đá cổ…và có một nền văn hóa đặc sắc của các dân tộc anh em.[/justify]

[justify]Tuy nhiên, ai đến đây cũng nhận thấy một thực tế đáng buồn là Sa Pa đang dần bị mất đi vẻ đẹp nguyên sơ và những giá trị văn hóa lâu đời vì sự khai thác một cách triệt để của ngành du lịch. Giáo dục tiểu học ở Sa Pa cũng có nhiều điều đáng bàn, đó là tình trạng học sinh bỏ học để đi kiếm tiền. Vài năm trở lại đây, chưa đến ngày nghỉ Tết, trẻ em đã bỏ học, cùng người lớn vào rừng "săn" đào để bán cho người dưới xuôi.[/justify]
[justify]"Em thích nhiều tiền"[/justify]

[justify]Tôi đến Sa Pa, cảm nhận ban đầu là trẻ em quá thích kiếm tiền bằng cách tham gia vào hoạt động bán hàng cho khách du lịch. Những em bé gái lon ton nhem nhuốc ôm đồ thổ cẩm, vòng, đồ lưu niệm chạy theo các đoàn khách du lịch cả trong nước và nước ngoài. Nhiều em tụ tập thành nhóm và đứng "chào hàng" ở các cổng chợ, các tụ điểm du lịch hay những nơi có người qua lại. Một số em nam khác có sức khỏe thì nhập vào đội ngũ vác đồ thuê cho khách đến các bản làng xa xôi. Ngay tại thị trấn, trong các nhà hàng, nhà thờ… chỗ nào cũng có thể bắt gặp những đứa trẻ mang hàng lưu niệm mời khách du lịch mua hàng. Anh Trần Văn Viết, một giáo viên ở miền xuôi lên Tả Van cho biết: "Trẻ em ở đây thích kiếm tiền hơn đi học nhiều. Có được tiền là chúng thích lắm, vì thế mà đua nhau. Có đứa chịu khó vừa đi học vừa bán hàng, còn phần nhiều là bỏ học".[/justify]

Em Lý Tả Mẩy có vẻ đẹp mà ai cũng muốn chụp

[justify]Tại các bản làng ở Tả Van, Tả Phìn, Cát Cát, bản Hồ… trẻ em thường xuyên bỏ học bán hàng. Người Dao, người Mông có quan niệm là "ai kiếm được tiền người ấy giữ. Trẻ con kiếm tiền trẻ con giữ". Điều đó vô tình kích thích ham muốn kiếm tiền tiêu riêng của trẻ. Thành ra, việc vận động trẻ em đến trường là một bài toán khó của ngành giáo dục nơi đây. Nhiều lớp, học sinh bỏ đến một phần ba. Cô Tâm, giáo viên của trường Trung học cơ sở xã Tả Van tâm sự: "Chúng tôi phải thường xuyên đến tận nhà vận động các em tới lớp. Nói chuyện với cha mẹ các em về hiện tượng này, làm cho tư tưởng của họ thông suốt và bảo ban con cái họ. Có những gia đình chúng tôi phải dỗ ngon dỗ ngọt họ mới chịu khuyên con cái trở lại lớp học. Nếu không có sự nỗ lực của giáo viên thì chẳng hiệu quả gì".[/justify]
[justify]Cô Tâm cũng kể lại rằng, ở Tả Phìn, nhiều thầy cô phải đến từng bản làng khuyên nhủ, thúc giục, rồi còn tự tay bế các em nhỏ tới trường.[/justify]

[justify]- Vậy thì việc đó là quá vất vả cho các cô thầy ở đây? Cô có nản không? -Tôi hỏi.[/justify]

[justify]- Vất vả là hiển nhiên rồi. Phải là những người kiên trì thì mới "tồn tại" được ở đây. Mấy cô giáo trẻ mới ra trường ở Yên Bái lên đây một thời gian, vất vả thế là xin lui. Tôi ở đây mười năm rồi cho nên đã quen.[/justify]

[justify]Không thể phủ nhận những khó khăn ảnh hưởng đến công tác giáo dục của các xã miền núi hiểm trở này như địa hình, thời tiết… Điều quan trọng hơn hết là các em không có tinh thần học tập, cộng thêm sự lơ là của cha mẹ học sinh. Các em đến trường chủ yếu là bị bắt ép, mời mọc, dỗ dành. Rất ít cha mẹ học sinh nhận thức được tầm quan trọng của việc học trong cuộc sống của mình. Đây còn là tư tưởng chung của rất nhiều dân tộc thiểu số vùng cao. Em Vàng A Sao bộc bạch: "Em không thích đi học đâu à, thích đi tìm các ông "hêlố" kiếm tiền thôi". Các em gái thì nói "Chúng em thích ở nhà dệt thổ cẩm đem bán, đi làm nương. Học cái chữ lâu và chẳng kiếm được tiền". Những lời nói đó còn khiến tôi chạnh lòng, huống hồ những thầy cô giáo, khao khát có học trò đến lớp. Nhưng những công việc sớm có tiền ấy đảm bảo cho các em sống được, thì làm gì các em chả bỏ học với cái đầu rỗng. Và các thầy cô phải chịu ngậm ngùi.[/justify]

[justify]Trăm đường mưu sinh[/justify]

[justify]Tôi đang dạo bước trong cái lạnh của Sa Pa thì có hai đứa trẻ, cõng theo sau hai đứa nhỏ chừng 1 tuổi đang ngủ gà gật. Chúng đon đả: "Chú ơi, cháu tặng chú cái vòng này". Nói thế rồi một đứa vít tay tôi xuống, đứa còn lại đeo vào tay tôi một cái vòng mạ bạc của Trung Quốc. Tôi nói cảm ơn và định quay bước thì chúng hỏi đến tiền. Lúc này, trả lại vòng chúng cũng không lấy và chỉ đồng ý nhận 5 nghìn đồng. Hóa ra, đây là cách bán hàng của bọn trẻ. Hỏi chuyện, hai đứa trẻ cõng theo em nói rằng, chúng ở cùng một bản, rủ nhau đi bán hàng kiếm tiền, vì các bạn trong bản cũng đi hết. Hỏi chuyện học, chúng lắc đầu, cứ như chúng chưa từng nghe đến cái chữ "học". Lát sau một đứa nói: "Đi học mất tiền, đi bán hàng không mất mà còn được".[/justify]

[justify]Lại nữa, trẻ em ở Sa Pa giờ khôn lắm (theo cách nói của người dưới xuôi). Chúng kiếm tiền bằng nhiều cách và mỗi đứa đều có mánh khoé riêng. Nếu muốn được nghe chúng múa, thổi khèn hay đứng để chụp ảnh thì phải mất tiền. Cô bé Lý Tả Mẩy có vóc dáng đẹp, nước da trắng, nhiều khách du lịch đến Sa Pa đều muốn chụp lấy ảnh cô cho những bộ ảnh của mình. Bởi cô quá ăn ảnh và đẹp một cách hoang sơ. Hỏi chuyện, được biết cô mới bước sang tuổi 16, phơi phới như bông hoa rừng. Là người ở bản cuối của xã Lao Chải, đi bộ hơn 10 cây số đến Sa Pa, không bán hàng rong mà chỉ đứng làm mẫu, hoặc hát cũng có tiền. Mẩy nói: "Cháu ước mơ học được tiếng Anh và tiếng Pháp như anh Tẩn ở bản cháu để làm "gai" (hướng dẫn viên du lịch). Vì làm "gai" kiếm được nhiều tiền".[/justify]

Em bé này biết bán hàng từ năm 8 tuổi.

[justify]Khi màn đêm buông xuống, cái lạnh lẽo ùa về. Những đứa trẻ ở xa không kịp về lại nhốn nháo tìm chỗ ngủ. Đó là những lề đường, dưới bậc thang hoặc bất cứ chỗ nào ngoài chợ có thể ngủ được, để ngày hôm sau lại tiếp tục công việc. Vì chúng không có tiền để thuê chung phòng nhà nghỉ. Có đứa, phải hết tuần mới về qua nhà một lần, khoác hàng đi bán, vượt đường dốc ngoằn ngoèo đầy bụi. Cho nên khuôn mặt chúng lúc nào cũng nhem nhuốc, đầu tóc bờm xờm, cong queo.[/justify]
[justify]Có tiền thì uống rượu và mua sắm[/justify]

[justify]Tôi đã quá quen thuộc với hình ảnh những em bé dân tộc 13-14 tuổi dẫn đầu đoàn du khách nước ngoài đi thăm quan. Một số em cả trai cả gái đứng chào hàng với du khách nước ngoài như những người hiểu biết về ngôn ngữ của họ, cũng "thanh-kiu", "gút-bai", "si-iu-ơ-gên" dẻo như kẹo kéo. Các em nói tiếng Anh, tiếng Pháp như gió, nhưng chẳng qua đó là thứ tiếng bồi do sớm tiếp xúc liên tục với khách nước ngoài mà học mót được. Một số các em được học miễn phí do người nước ngoài về mở ở bản. Một số em lấy được lòng tin của du khách về sự nhanh nhẹn, thông minh của mình nên được họ nhờ làm hướng dẫn luôn. Hầu hết các em đều bỏ học và chưa một lần đến trường. Lăn lộn kiếm sống quá sớm, tôi không hiểu tương lai của một thế hệ sẽ ra sao với vốn ngoại ngữ bồi và cái đầu trống rỗng. Khi hỏi chuyện cô An là người cùng dạy với cô giáo Tâm, rằng nếu có tiền thì các em tiêu vào việc gì? Cô cho biết: "Chúng rủ nhau ra ngoài chợ ăn uống. Con trai thì bù khú. Chợ tình Sa Pa giờ là chốn tụ tập ăn uống và mua sắm, mất hết cái vẻ của chợ tình ngày xưa rồi. Người ta quen với hình ảnh những đứa trẻ ngồi uống rượu và hút thuốc lá. Còn con gái thì mua váy mới, đồ trang sức, hay mua những đồ người Kinh mang lên mà chúng thấy lạ mắt".[/justify]

[justify]Thở dài một cái, cô An tiếp: "Giữ tiền để dành cho ngày cưới cũng thường thấy ở những em gái. Bởi ở đây các em xây dựng gia đình khá sớm. Có vốn liếng, về nhà chồng, cuộc sống cũng đỡ vất vả hơn”.[/justify]

[justify]Phải khẳng định, luồng văn hóa người Kinh đã ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của các dân tộc vùng Sa Pa. Họ đến đây làm ăn, buôn bán, thương mại hóa tất cả, làm ảnh hưởng đến lối sống của người dân bản địa, nhất là những đứa trẻ, thành ra trong đầu bọn trẻ lúc nào cũng mang tư tưởng là kiếm tiền. Cái gì kiếm được tiền là thu hút chúng. Như vậy, trong những năm gần đây, con số học sinh đến lớp đầy đủ chỉ có ở thị trấn Sa Pa, còn ở các thôn bản thường xảy ra tình trạng học sinh bỏ học.[/justify]

[justify]Tôi ngồi dự một buổi dạy học của cô Tâm, những ánh mắt học sinh hồn nhiên ngơ ngác. Bài học dường như xa lạ với chúng, chúng chỉ làm theo như con vẹt, rồi chẳng mấy chốc nó trôi tuột mất ở nơi nào. Cô Tâm vẫn cố gắng truyền đạt để các em dễ hiểu nhất. Tôi hiểu nỗi lòng của các cô giáo đã và đang gắn bó với dạy học ở vùng sâu vùng xa. Tôi biết, phải thực sự yêu trẻ, yêu nghề mới có thể dạy học được, trong môi trường mà học sinh vắng tanh vắng ngắt.[/justify]

[justify]Khi tạm biệt Sa Pa, tôi ngoái nhìn những đứa trẻ lang thang để mưu sinh, lũ trẻ bán hàng rong ở đấy vẫn chạy rạc chân bám theo du khách…[/justify]