Khao khát là chính mình của người phi nhị giới ở Trung Quốc

Chao Xiaomi hấp dẫn ánh nhìn của mọi người khi cô bước xuống con hẻm gần Tử Cấm Thành trong ánh nắng rực rỡ. Người phụ nữ 38 tuổi diện bộ sườn xám bó sát màu tím, đeo vòng tay bằng ngọc bích. Nhưng ánh mắt của những người dân địa phương bị thu hút bởi một thứ khác: bộ râu đen rậm rạp của cô.

Một số người qua đường trố mắt và chỉ tay, nhưng Chao tỏ ra không hề bối rối. Cô tiếp tục mỉm cười trước ống kính, quyết tâm thể hiện một hình ảnh tự tin tươi tắn.


Buổi chụp ảnh với nhiếp ảnh gia nổi tiếng Zhang Shaokang là một phần của chiến dịch quảng cáo mà nhà hoạt động giới tính tổ chức trong năm nay sau khi trở thành một trong những nhân vật nổi tiếng đầu tiên ở Trung Quốc công khai là người phi nhị giới.


Chao Xiaomi tạo dáng trong một buổi chụp ảnh cho dự án "Better Together" của nhiếp ảnh gia Zhang Shaokang tại Bắc Kinh.


Ước tính có khoảng 4 triệu người chuyển giới ở Trung Quốc, nhưng cộng đồng này phần lớn không được xuất hiện trên các phương tiện truyền thông chính thống và phải đối mặt với sự phân biệt đối xử sâu sắc. Điều này đặc biệt xảy ra ở nơi làm việc với hơn 40% người chuyển giới Trung Quốc cảm thấy buộc phải che giấu bản dạng giới của mình.

Phi nhị giới hoặc đa dạng giới - những người không hoàn toàn là nam hay nữ - thậm chí còn phải đối mặt với sự kỳ thị lớn hơn. Nhưng Chao đang cố gắng thay đổi thái độ của xã hội bằng cách sử dụng sự ảnh hưởng của mình trên mạng xã hội.

Đến từ tỉnh Sơn Tây, một tỉnh phía Bắc Trung Quốc, Chao sinh ra trong hình dạng của một người nam nhưng cô xác định mình là phi nhị giới hơn một thập kỷ nay. Cô đặt cho mình biệt danh Xiaomi - có nghĩa là "hạt gạo nhỏ" trong tiếng Trung Quốc - như một lời nhắc nhở hãy đứng thẳng, ngay cả khi người khác coi thường mình. "Nếu tôi đeo mặt nạ, sẽ không ai nhận ra tôi", Chao nói với một nụ cười gượng gạo. "Nhưng ngay khi tôi cởi nó ra, mọi người gọi tôi là quái vật và nguyền rủa tôi chết đi", cô nói thêm.


Chao Xiaomi (phải) trò chuyện với nhà soạn nhạc nổi tiếng Gao Xiaosong khi xuất hiện trên chương trình truyền hình thực tế "U Can U Bibi".


Chao mất nhiều năm mới cảm thấy đủ thoải mái để sống cởi mở với bản dạng giới phi nhị phân của mình. Cô xuất hiện trước công chúng từ năm 2016, khi trở thành một trong những người chuyển giới đầu tiên lên sóng trên một chương trình truyền hình lớn của Trung Quốc. Nhưng vào thời điểm đó, Chao vẫn đang cố gắng bắt chước phụ nữ, trang điểm tinh tế và mặc một chiếc váy dài cổ điển để che đi mọi khía cạnh nam tính trên ngoại hình của mình.

Chỉ sau này, khi bắt đầu nhận được những lá thư từ người hâm mộ nói rằng họ muốn trở thành quý cô thanh lịch giống như mình thì Chao mới bắt đầu cảm thấy có điều gì đó không ổn. "Tại sao phụ nữ lúc nào cũng phải thanh lịch? Tại sao phụ nữ không thể thô bạo và nam tính?", cô nhớ lại suy nghĩ của mình khi ấy.

Kể từ đó, Chao không cố biến vẻ ngoài của mình thành phụ nữ nữa. Cô không còn trang điểm đậm và chỉ cạo râu khi cảm thấy thích. Cô tiếp tục sử dụng đại từ xưng hô tính nữ thay vì "họ" trung tính hơn, bởi vì cô cảm thấy mình hơi nghiêng về bản dạng giới nữ. Tuy nhiên, Chao coi những danh xưng như vậy không quan trọng.

"Bây giờ tôi không phải là phụ nữ hay đàn ông, nhưng điều này không ngăn cản tôi làm những việc mà mình yêu thích trong một vai trò giới tính cụ thể. Đó là sự tự tin vượt qua về mặt tâm lý, thay vì thể chất. Tôi yêu danh tính mới của mình", Chao nói.



Nhà hoạt động giới tính này hiện chia sẻ công khai những trải nghiệm của mình khi sống trong giới tính phi nhị phân với hàng nghìn người theo dõi trên Weibo. Bằng cách này, cô hy vọng sẽ giúp công chúng Trung Quốc hiểu rõ hơn về cộng đồng LGBT cũng như chỉ dẫn cho những người chuyển giới trẻ còn đang hoang mang về bản dạng giới của họ.

"Phải đến năm 2015, từ ‘chuyển giới’ mới thực sự được sử dụng trong từ điển tiếng Trung. Tôi đã nghĩ mình là người đồng tính cho đến khi tôi đọc Queer Theory của Judith Butler", Chao nói.

Sự hợp tác của Chao với nhiếp ảnh gia Zhang - một phần trong loạt ảnh Better Together ghi lại cuộc sống của người LGBT ở Trung Quốc - đã thu hút sự chú ý lớn trên Weibo. Cô chia sẻ loạt ảnh yêu thích của mình từ buổi chụp ảnh diễn ra gần công viên Changpuhe ở Bắc Kinh cùng với một thông điệp đầy ẩn ý gửi tới người hâm mộ. "Tôi yêu cơ thể phi nhị giới của mình và cảm thấy thoải mái khi sống như một ‘kẻ hư hỏng’. Tôi thật may mắn khi có thể lựa chọn bản dạng giới tính của riêng mình và bảo vệ nó", Chao viết chú thích đi kèm những bức ảnh.

Bài đăng nhanh chóng thu hút hơn 40.000 lượt yêu thích và được nhiều người LGBT có ảnh hưởng ở Trung Quốc chia sẻ. Nó cũng làm dấy lên một cuộc tranh luận ở Trung Quốc về áp lực phải "vượt qua" với tư cách là một giới tính nhất định và cộng đồng người chuyển giới trong nước nên phản ứng thế nào.




Chao từng cố gắng bắt chước sự nữ tính của phụ nữ nhưng giờ thì không. Ảnh: Simon Song.


Trong những năm gần đây, Chao tin chắc rằng cộng đồng người chuyển giới nên cố gắng vượt khỏi định nghĩa nhị phân giới. Cô cho biết việc từ chối tuân theo các chuẩn mức giới tính truyền thống cần được trao quyền cho họ để họ mạnh mẽ hơn và tự tin hơn, đặc biệt trong việc kiểm soát cuộc sống và đòi quyền lợi của chính mình.

"Đôi khi tôi cảm thấy thật thảm hại khi những người phụ nữ chuyển giới đang cố gắng bắt chước những người phụ nữ hợp giới (chỉ những người có bản dạng giới đồng nhất với giới họ được chỉ định sau sinh - PV)", cô nói.

Hiện, quan điểm của Chao được coi là tiên phong ở Trung Quốc. Cô nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ một số nhân vật nổi tiếng trong cộng đồng LGBT ở Trung Quốc và phong trào phi nhị phân dường như dần đạt được sức hút. Nhà nhân chủng học nữ quyền Yujue ca ngợi Chao trong một bài báo xuất bản vào tháng 8, viết: "Chuyển giới nên được coi là một động từ. Đó là một cuộc hành trình kỳ diệu vượt ra ngoài khuôn khổ nhị phân giới. Xiaomi là một ví dụ xuất sắc về sự chuyển đổi này".


Lacey Wang tạo dáng trong một cuộc thi sắc đẹp.


Lacey Wang, 32 tuổi, một người mẫu chuyển giới từng đại diện cho Trung Quốc tại cuộc thi Miss International Queen 2020, cũng rất ấn tượng với sự ủng hộ không sợ hãi của Chao. Wang từng trải qua cuộc phẫu thuật chuyển đổi giới tính vào năm 2007, bỏ học đại học để hoàn thành một loạt bài kiểm tra và điều trị tâm lý mà người chuyển giới bắt buộc phải trải qua trước khi làm thủ tục phẫu thuật tại Trung Quốc.

Vào thời điểm đó, Wang cảm thấy phẫu thuật là cách duy nhất giúp cô có thể tồn tại. Tuy nhiên, giờ đây, nữ người mẫu tự hỏi liệu thời thế có đang thay đổi không và những người chuyển giới trẻ tuổi có thể có nhiều lựa chọn hơn. "Tôi không có nhiều lựa chọn vào lúc đó: Tôi không thể sống trong cơ thể đàn ông nữa, vì vậy tôi phải phẫu thuật chuyển đổi giới tính, nếu không tôi có thể kết thúc cuộc đời mình", Wang nói với Sixth Tone. "Nhưng nếu tôi có cơ hội nói chuyện với các nhà tâm lý học, tôi có thể sống hạnh phúc với sự phân chia giữa cơ thể và tâm trí như Xiaomi. Tôi ngưỡng mộ cô ấy vô cùng", nữ người mẫu nói thêm.

Theo Wang, thái độ trong cộng đồng người chuyển giới đang thay đổi. Ngày càng có nhiều người chuyển giới quay lưng lại với những tiêu chuẩn sắc đẹp truyền thống. Wang cũng cho biết thêm rằng một số thí sinh lọt vào vòng chung kết cuộc thi Miss International Queen năm ngoái chưa bao giờ cân nhắc đến việc phẫu thuật chuyển đổi giới tính. "Bây giờ tôi nói với nhiều người bạn chuyển giới của mình rằng họ không cần phải vội vàng phẫu thuật như tôi đã làm", Wang nói. "Áp lực xã hội đóng một vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến các quyết định", cô cho biết.

Tuy nhiên, Wang lo lắng rằng ở Trung Quốc, làn sóng mới của các beauty blogger đồng tính và các cuộc thi hoa hậu có thể gây tác động tiêu cực đến sự đa dạng giới tính. Ví dụ, tại một vũ hội dành cho LGBT ở Bắc Kinh đầu năm nay, các thí sinh được đánh giá về mức độ giống với phụ nữ và thể hiện những phẩm chất nữ tính truyền thống. Wang đã liên hệ với những người tổ chức sự kiện, nêu ra lo lắng của mình và yêu cầu họ sửa đổi các quy tắc. Nhưng lời khuyên của cô bị bỏ ngoài tai.

"Có lẽ tôi không phải là người tốt nhất để giải quyết vấn đề vì tôi đã phẫu thuật cách đây nhiều năm, nhưng tôi thực sự nghĩ rằng cuộc thi này sẽ chỉ làm tăng thêm mối lo trong cộng đồng", Wang nói.


Chao đi bộ trên đường phố Bắc Kinh.


Trước đây Chao từng tham gia vũ hội tương tự để mua vui nhưng cô cũng quan ngại việc phụ nữ chuyển giới cảm thấy họ phải phù hợp với lý tưởng làm đẹp chính thống. "Tôi tin rằng bản chất của vẻ đẹp là sức mạnh của nó tác động đến mọi người", Chao nói.

Nhưng những người khác trong cộng đồng LGBT của Trung Quốc cảnh báo rằng nhiều người chuyển giới cảm thấy phẫu thuật là cần thiết để tránh bị xã hội phân biệt đối xử hơn. Mặc dù thái độ xã hội dần trở nên cởi mở và tự do hơn ở Trung Quốc trong những năm gần đây, cộng đồng LGBT của quốc gia này vẫn phải đối mặt với những thách thức to lớn. Mối quan tâm tăng lên trước áp lực mà các tổ chức LGBT phải đối mặt.

Theo kết quả cuộc khảo sát của nhóm Voice China LGBT, những người Trung Quốc sinh vào những năm 1990 có khả năng công khai bản dạng giới hoặc xu hướng tính dục của mình cao hơn 50% so với người sinh vào những năm 70. Nhưng Hua Zile, người sáng lập tổ chức này cho biết, nhiều người chuyển giới vẫn cảm thấy không thể làm như vậy. "Một số người có thể cảm thấy phẫu thuật là một vấn đề cần thiết hơn là một sự lựa chọn. Chúng tôi không thể nói cho một người phải làm gì… Chúng tôi chỉ có thể hướng dẫn họ đưa ra quyết định của riêng mình", Hua nói.

Chao hiểu rõ hơn ai hết cái giá tiềm ẩn của việc cởi mở về bản dạng giới của một người. Cô nhớ lại mình từng mặc một chiếc váy đến buổi phỏng vấn xin việc vài năm trước, ông chủ gọi cô là "kẻ đồi trụy" và đuổi cô đi.


Chao chụp ảnh trong cửa hàng quần áo vintage của cô ở Bắc Kinh.


Chao nhấn mạnh nhu cầu cấp bách là cung cấp cho những người chuyển giới trẻ tuổi ở Trung Quốc tiếp cận nhiều hơn với các nguồn lực chăm sóc sức khỏe và giáo dục. Những người chuyển giới Trung Quốc thường gặp phải các thách thức về sức khỏe tâm thần do sự kỳ thị của xã hội, áp lực phải che giấu bản dạng giới của họ và thiếu sự hỗ trợ sẵn có.

Theo một báo cáo năm 2017, hơn 61% người chuyển giới ở nước này trải qua các mức độ trầm cảm khác nhau trong suốt cuộc đời họ, với hơn 21% có hành vi tự làm hại bản thân và gần 13% có hành vi tự tử. "Tôi ước có nhiều chương trình chăm sóc sức khỏe hơn cho trẻ nhỏ. Chúng xứng đáng được biết mọi thứ trong thời đại mà chúng ta có thể dễ dàng bị đối xử không công bằng trên mạng xã hội", Chao nói.

Nhưng hiện tại, cô đang tập trung vào các vấn đề của riêng mình. Cửa hàng quần áo cổ điển mà cô điều hành ở Bắc Kinh trong vài năm đã bị phá sản trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 ở Trung Quốc và cô cần tìm một công việc. "Tôi đã quên mất các kỹ năng chuyên môn mà các công ty lớn cần sau vài năm làm việc với tư cách là chủ cửa hàng độc lập và nhà hoạt động LGBT. Lựa chọn của tôi có thể rất hạn chế", Chao nói.

Ngồi trong phòng khách chật chội, nơi nước dột từ mái nhà, Chao coi thường sự may mắn của mình. Nhưng cô khẳng định mình đang cảm thấy lạc quan về tương lai. "Hiện tại tôi có thể ở đáy của bậc thang kinh tế, nhưng tôi đang ở đỉnh cao của sự giàu có về mặt tinh thần", Chao nói.