Giếng thần chữa bệnh
Tiếng H’rê thì “kà lạ a râm” nghĩa là cúng giếng. “Giếng thần phải có trước khi lập làng. Ở mô có nước là ở đó người H’rê sống được, nước sinh ra tất cả mà. Giếng phải được chọn ở nơi linh thiêng để lấy thứ nước ngon nhất. Nếu giếng nước bị sỉ nhục thì cả làng phải chịu tội. Nên phải có người thực hiện “xà rươn” (điều cấm kỵ) và cúng giếng nước ngày Tết hay mừng lúa mới. Phong tục này có từ mấy trăm mùa rẫy rồi cũng không nhớ nữa” - giọng Đinh Văn May, ngài giữ giếng làng Tà Pa, xã Sơn Thượng, trầm ngâm bên bếp lửa. Cứ đến giữa tháng 3, tháng 8 (lễ mừng lúa mới) và ngày Tết của người H’rê mùng 10-12 (âm lịch) thì ngài giữ giếng đứng ra làm lễ “kà lạ a râm” cho cả làng.
Người giữ giếng Đinh Văn May và người kế nhiệm Đinh Văn Su (áo trắng) đang chuẩn bị lễ cúng giếng cầu thần cho dân làng Tà Pa khỏe mạnh.
Dù có hệ thống nước sạch theo chương trình 135 về tận thôn bản nhưng năm làng Gò Răng, Tà Pa, nước Tăm, làng Vố, làng Nưa của xã Sơn Thượng đều phải có một giếng thần để làm lễ.
Theo ông May thì để thực hiện “kà lạ a râm”, ngài quấn khăn trắng lên đầu, chọn con gà trống tơ có đuôi dài, lá cây phải được rửa bằng nước giếng trước khi cúng nếu không thần giếng sẽ quở trách. Ngài cúng máu gà tươi quanh giếng và lấy nước giếng vẩy lên đồ lễ. Sau đó, ngài xin thần phù hộ cho đồng bào khỏe mạnh, gia đình hòa thuận. Rồi cả làng ăn lộc tại giếng thần luôn.
Đó là những ngày lễ thường niên trong một năm của người H’rê. “Mà ngài kà rá” còn có trách nhiệm thực thi những tập tục khác của cộng đồng.
Ngày xưa, khi một người H’rê bị bệnh, lập tức ngài giữ giếng sẽ mang ra giếng thần để “chữa bệnh”. “Nếu lấy gang tay phải đo cánh tay trái mà thừa hay thiếu thì không có bệnh, còn nếu đo đến giữa lòng bàn tay thì người đó đang bị bệnh rồi” - ngài May khẳng định.
[size=3]“Mà ngài kà rá” (ngài giữ giếng thần) chậm rãi bước đến bên giếng thần. “Ngài” buộc khăn ngang đầu, rồi quỳ gối bên giàn bàn thờ bằng tre và lá rừng đã dựng sẵn. “Ngài” kính cẩn lấy “nước thánh” từ giếng lên và dội từ từ lên lễ vật và cắt tiết con gà trống tơ, rải máu xung quanh giếng thần…
Hành lễ xong, “Ngài” lấy “cà sim ma hoa” (sợi chỉ buộc linh hồn) buộc ngang tay trái để linh hồn khỏi đi lạc, để cộng đồng được khỏe mạnh, làm ăn tấn tới, nhà nhà hạnh phúc…
Đó chỉ là một trong rất nhiều buổi lễ mà người H’rê ở huyện Sơn Hà (tỉnh Quảng Ngãi) thực hiện bên giếng thần…[/size] Sau màn bắt bệnh, ngài lấy giò trái của con gà cúng để “chẩn đoán” người bệnh bị đau cái gì, đau ở đâu. Rồi lấy tiếp giò phải để xem ma bệnh thích ăn gì thì sẽ cúng cái đó(?).
Giờ đây, những tục bắt bệnh như vậy rất ít. Chủ yếu do người bệnh có nhu cầu về mặt tâm linh thì nhờ đến ngài. Mấy hôm trước, chính ông May đã cúng giếng chữa bệnh đau bụng cho bà Đinh Thị Váy ở cùng thôn.
Ngay đầu con dốc vào làng Vố, ngài Đinh Văn Đót cũng đang cắt tiết gà trống để xin thần giếng cho đứa con trai Đinh Văn Thông đang bị đau chân. Lễ xong, ông Đót lấy “cà sim ma hoa” (sợi chỉ buộc linh hồn) buộc cổ tay lại để linh hồn không đi lạc nữa.
Gần giếng của làng, những tháp cúng bằng tre đã khô do ông Đót làm lễ cho Đinh Văn Bính, Đinh Văn Chân bị sốt rét.
Người H’rê giờ đã biết đưa người bệnh đến bệnh viện chữa bệnh. Nhưng với họ như vậy không có nghĩa là không cần đến ngài giữ giếng. “Dù đi bệnh viện nhưng người nhà của người bệnh vẫn lấy áo hoặc váy, khăn của người bệnh mang về giếng thiêng để làm lễ tiễu trừ con ma bệnh” - ông Đót nghiêm nghị nói.
Với người H’rê thuốc chỉ chữa lành phần xác, còn phần hồn thì chỉ có giếng thần mới chữa nổi.
Ông May kể chuyện giếng thần.
Gọi là giếng thần nhưng mọi sinh hoạt đời thường như ăn uống, giặt giũ của cả làng vẫn diễn ra ở đây. Tuy nhiên, ngài luôn phải thực hiện những “xà rươn”. Có thể thấy phụ nữ H’rê giặt giũ bên giếng thiêng, nhưng ít ai biết rằng họ không được giặt đồ lót, nhất là không được lấy đá đập hay vỗ tay gây ra tiếng động vì họ sợ con quạ nghe thấy sẽ bắt gà, con cọp bắt mất trâu…
Người ở làng này không được sang lấy nước giếng của làng khác vì sợ năm đó nuôi con trâu, con bò không được, dân làng không khỏe mạnh. “Lúa để ở một góc nhà không được để gần với lúa nhà khác mà. Sẽ lộn xấu, tốt” - ông Đót lý giải.
Nhưng nếu là người hành khất hoặc những người qua đường khát nước, người H’rê lại rất hào phóng mời nước giếng thiêng như một nghĩa đạo tốt lành. Nếu ai bị tai nạn, người H’rê lập tức cứu chữa hết sức mình nhưng khi đã khỏi bệnh thì người bị nạn buộc phải cúng giếng thần để gột rửa những xui xẻo.
Ngoại tình bị lộ thì nhờ… giếng thần
Với những ngày lễ, Tết hoặc cúng ốm đau người H’rê rất tiết kiệm trong việc sắm lễ cúng. Thường họ chỉ cúng gà trống tơ to bằng nắm tay. Nhưng người H’rê còn sử dụng những đại gia súc như heo, trâu, bò… trong những lễ cúng quan trọng như giải quyết chuyện vợ chồng.
Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Thượng Đinh Minh Tâm kể: “Mới đây ở làng Vố, trẻ con bắt gặp Đinh Thị O. vợ của Đinh Văn Tr. ngoại tình với Đinh Văn Đ. người cùng làng. Nhà Tr. mời các già làng và ngài giữ giếng đưa ra giếng để phân xử. Chị O. và người tình phải góp con heo to để làm lễ cúng giếng thiêng”.
Không chỉ là người giữ giếng thần của làng, “ngài” Đinh Văn Đót còn có thể chơi nhiều loại nhạc cụ như đàn brốc để thực hiện các nghi thức tín ngưỡng của người H’rê.
Ngài khấn rồi hỏi lý do vì sao ngoại tình, ngài tiếp tục hỏi người chồng và đại diện nhà chồng. Xong xuôi ngài lấy nước giếng thiêng “rửa” tội cho hai người và “tắm heo” để tế. “Anh Tr. vẫn chấp nhận vợ, còn chị O. thì hiểu mình đã sai. Hai vợ chồng nớ mới sinh thằng con trai kháu lắm. Còn người tình tên Đ. không bao giờ được đi qua nhà này nữa” - ông Tâm cười nói thêm: “Ở đây bao nhiêu đôi vợ chồng có gì xích mích cũng đưa ra giếng để xử. Rửa nước giếng xong là xem như chưa hề xảy ra chuyện gì cả”.
Nhưng không phải vụ nào “tòa án” cũng giải quyết trọn vẹn đôi đường. Nhiều cặp vợ chồng sau khi được đưa ra “tòa” và được ngài hòa giải nhưng không thành thì đành cho họ ly thân. Ngài đã từng giữ giếng hơn 10 năm Đinh Văn Su (làng Tà Pa) lý giải rằng có nhiều cặp vợ chồng “cứng rắn” tới mức nếu không cho bỏ nhau thì sẽ ăn lá ngón, rễ cây độc để tự tử. Vì thế, ngài bắt họ khiêng heo ra cúng giếng thiêng.
“Hai vợ chồng sẽ ăn con heo làm lễ cúng, rồi đường ai nấy đi. Nhưng không bao giờ được ghét bỏ nhau cả. Vì sự chia tay của họ được sự làm chứng của giếng thần rồi” - ông Su khẳng định.
Mới đây, Đinh Văn N. (thôn nước Tăm) dù đã có vợ nhưng đem lòng yêu Đinh Thị B. (làng Nưa). N. nhất quyết cưới bằng được B. “Anh N. và người tình phải tự sắm lễ là heo để xin thần giếng. Từ đó trở đi, anh N. muốn lấy ai thì tùy nhưng sẽ không bao giờ được ở làng cũ mà phải chuyển đến làng của người vợ mới để ở rể. Và không được phép sử dụng nước giếng thiêng vì sẽ làm ô uế” - Phó Chủ tịch Đinh Minh Tâm kể lại.
Trai gái cưới nhau sẽ được ngài giữ giếng làm lễ tạ thần giếng và là chứng nhân của hai vợ chồng. Vì thế, theo ông Tâm thì đồng bào H’rê “xử” rất nặng với người nào phụ tình. Người đó không được phép ở lại làng cũ nếu không cả làng sẽ không được khỏe mạnh, làm ăn không tới. “Người H’rê rất quý trọng sự chung thủy vợ chồng. Nếu ai phạm phải sẽ bị loại ra khỏi cộng đồng” - ông Tâm cho biết. ư
Bạn nghĩ sao về tập tục kì lạ này hả các Yoer ?
'Nữ thần thanh xuân' Jun Vũ khoe...
Neymar bật khóc khi trở lại sân ...
Ronaldo tiếp tục khiến Messi phả...
MSN tái hợp: Neymar định gia nhậ...
Cầu thủ bị đe dọa giết chết, LĐB...
Tuyển Pháp công bố đội hình tham...
FIFA chính thức thông báo: Emili...
Neymar kiếm bộn tiền dù chấn thư...
Tổ chức nghiên cứu của Anh ước t...